Op 31 januari vieren we de Dag van de Directeur. De impact van een schoolleider in de schoolomgeving is niet te onderschatten. Het boek Meesterlijk schoolleiderschap biedt inzichten en handvaten om die impact, samen met je team, leerlingen, ouders en omgeving, te maximaliseren. Met enkele vragen aan auteur Yves Larock lichten we alvast een tipje van de sluier op.
Er is de laatste tijd nogal wat aandacht voor de achteruitgang van de leerlingenprestaties. Welke rol speelt een schoolleider in deze uitdaging?
"In eerste instantie lijkt het mij belangrijk om als schoolleider een positie in te nemen in deze discussie. Positioneer je je volmondig achter de kwantitatief vaststelbare evolutie van de internationale studies? Of kijk je er enigszins genuanceerd naar en plaats je er ook kanttekeningen naast? Bijvoorbeeld dat een school òòk een rol speelt in de algemene vorming en ontwikkeling van kinderen en/of jongeren. Die brede pedagogische opdracht is veel minder makkelijk te objectiveren in cijfers. Daarom moet je de studies die de neerwaartse trends in leerlingenprestaties objectief vaststellen niet naast je neerleggen. Wél kun je ervoor zorgen dat die vaststellingen niet gaan leven als een zwart-witverhaal. Leraren voelen zich gesteund wanneer hun schoolleider(s) nuance aanbrengen. Een te ongenuanceerd verhaal komt niet tegemoet aan de complexiteit die leraren vaak op de klasvloer ervaren.
Daarnaast lijkt het mij essentieel dat schoolleiders bewust en daadkrachtig ‘realiseren van de onderwijsambities van de school’ als hun eerste jobdoel beschouwen. Het tweede en derde jobdoel vat ik in het boek samen onder de noemers ‘leerklimaat cultiveren' en ‘organisatiekwaliteit versterken’. Vaak verschuift de onderwijsfocus van schoolleiders te veel naar organisatiegerelateerde zaken. Terwijl onderzoek aantoont dat bijvoorbeeld het gericht zijn op de visie en de doelen van de school, een positieve impact kunnen hebben op de prestaties van leerlingen. Veel schoolleiders zeggen met enige schroom dat ze hier te weinig aan toekomen. Net zoals ze vaak te weinig toekomen aan de opdracht ‘datagebruik ondersteunen’. Terwijl een meer datagedreven onderwijs natuurlijk erg helpt om de evolutie van de leerlingenprestaties goed te monitoren."
Wat zijn de succesfactoren die je nodig hebt om verandering te realiseren?
"In mijn boek open ik het hoofdstuk 'verandering faciliteren’ met de opsomming van vijf cruciale taken, die ik terugvond in verschillende studies.
- Leraren en andere medewerkers vragen om toekomstgericht te denken, om niet te blijven hangen in het verleden en in opgebouwde gewoontes.
- Mét leraren en/of andere medewerkers in gesprek gaan over de redenen om veranderingen te realiseren. Ik beschrijf in het boek een erg makkelijk in te zetten methodiek om dat gesprek aan te gaan.
- Ervoor zorgen dat veranderingen gestructureerd verlopen. Want de meeste leraren zijn niet tegen verandering, maar hebben last van veranderingen die niet gefaseerd en erg moeizaam verlopen.
- Ervoor zorgen dat veranderingen afgerond worden.
- Weerstand van leraren en/of andere medewerkers kunnen omzetten in een meer positieve houding tegenover een verandering.
- Het middenkader van de school belangrijk vinden om veranderingen mogelijk te maken."
Hoe bevorder je positiviteit op je school?
"Uit onderzoek blijkt dat mensen met een hoge mate van positiviteit nare gebeurtenissen als tijdelijk ervaren. Ze herkaderen eigen mislukkingen als ‘pech gehad’, zien in pittige uitdagingen snel de kansen, denken en spreken in positieve bewoordingen over de toekomst, zijn mild voor de fouten van anderen, én koesteren de overtuiging dat ze hun doelen kunnen bereiken. Dat zijn toch mooie zaken om na te streven in onze scholen. Het is dus een belangrijke vraag en ook een opdracht waar ik in het boek op in ga.
Positiviteit bevorderen bestaat erin je schoolteam aan te zetten en te ondersteunen bij het opzetten van een positieve bril. Dat is niet hetzelfde als het negeren of verbloemen van wat minder goed loopt, of van dingen waar leraren last van hebben. In die zin kun je ook spreken van ‘flexibele positiviteit’: een vorm van positiviteit die ons niet verhindert om op een realistische manier naar problemen te kijken. Uitdagingen op je school kunnen best als echt lastig ervaren worden en moeten dan ook als lastig erkend worden. Zelden is het op een school altijd rozengeur en maneschijn. Evenmin is het op een school altijd kommer en kwel. Je dient als schoolleider de balans te vinden waarbij de focus vooral ligt op de positieve mindset, zonder te belanden in optimisme dat de realiteit geweld aandoet.
Verder is het een uiting van realisme als je ervan uitgaat dat sommige problemen – ook op je school – gewoon niet of niet meteen oplosbaar zijn, of minstens buiten jouw zone van invloed liggen. Het totaal verouderde gebouw waarin je school gehuisvest is, een wettelijk kader dat het personeelsbeleid inperkt ... Dan bestaat de positiviteit erin dat jij en jouw schoolteam erin slagen om er ondanks de situatie het beste van te maken. Dat vergt een enigszins stoïcijnse houding. Het is aan de stoïcijnse filosoof Epictetus aan wie we de volgende wijsheid te danken hebben: ‘Heb de moed om te accepteren wat niet in je vermogen ligt, de kracht om alles te doen wat wel in je vermogen ligt en de wijsheid om tussen die twee onderscheid te maken.’
Meer weten?
Ontdek het boek nu
